A opinião de ...

La pruma braba

“El Cid con su compaña
Al rey de Sevilla tornó;
Moros y cristianos
Le llamaron el Cid Campeador.”

Cantar del mío Cid

Un die destes, a prepósito de la bola, brincaba you dezindo que nesse s’iba a jogar pa la “Liga de ls roques”. Stá claro que la brincadeira deficilmente s’antende an pertués i, an mirandés, tamien nun queda cun muito sentido porque l jogo de palabras solo ten alcance s’usarmos la forma “campion(es)”. Mas bamos por partes.
An mirandés, i na Tierra de Miranda, cumo chamadeiro par’esses fungos que nácen subretodo n’Outonho, hai muitas palabras. Eiqui quédan alguas: tortulhas, roques, roquelinhas, frades, marifusas… Yá tornaremos a falar d’alguas deilhas. Agora, purmeiro bamos a ber outras lhénguas para antendermos la nuossa brincadeira.
An pertués, la forma comun ye “cogumelo”, que ben de la palabra lhatina “cucumellus”, diminutibo de “cucuma”, i que quier dezir “tacho”. Por isso, l chamadeiro solo se puode antender pu la sue parecença na forma.
Mas, an spanholo, tal cumo an francés, la palabra usada ye “champiñon” ou “champignon”. Ls eitimologistas dízen mesmo que la forma spanhola bieno de la francesa. Seia cumo fur, la berdade ye que dambas a dues bénen de l lhatin adonde se regístran formas cumo “campiniolus”, “campinio” i “campinionis”, que stá na raiç de la forma francesa. I an todas eilhas podiemos acrecentar, n’ampercípio, la palabra “fungus”. Ou seia “fungus campiniolus” quier dezir esses produtos que crécen ne ls campos i prainos, até porque la própia palabra lhatina ben, tamien eilha, de “campania” i estas de “campus” (praino).
I agora tenemos la palabra “campion”. Indas que se puoda dezir que l’eitimologie mos lhieba por muitos caminos i ancruzelhadas, adonde ancuntramos formas cumo “campione” (de l eitaliano), ou “kamp” (de l aleman), todas eilhas mos lhieban tamien al lhatin “campus”, ne l sentido de “campo” adonde se fazien las antigas lhuitas. Na Roma antiga habie mesmo un deilhes chamado “Campus Martius”, an honra de l dius de la guerra , i q’era adonde ls suldados remanos se purparában pa las batalhas.
Assi, la palabra “campiones”, n’ampercípio, serbie para falar daqueilhes que lhuitában, solo cun la fuorça de ls sous braços i de l sou sou cuorpo, ne ls “campus”, l lhugar praino adonde se trabában las lhuitas i tamien las batalhas que, por isso, son chamadas “campales”. N’Eidade Média, la palabra ganharie nuobos sentidos. Ls “campiones” yá nun éran solo ls que lhuitában ne ls “campos”, mas aqueilhes que ganhában las luitas, fússen eilhas riales fússen simbólicas. Ye por isso que se fala de l reis i de ls sous “campiones” i outras spressones d’eigual sentido. Ye cierto q’estes lhuitadores habien de ser ls melhores, ls mais fuortes, i talbeç cun l’ajuda d’outra palabra mediebal, “campio”, “campionis” (que puode ou nó ser la mesma que “campiones”), i que quier dezir modelo, eisemplo, la palabra fui ganhando l sentido de lhuitador eisemplar, que ye aquel q’acaba siempre por ganhar.
Seia cumo fur, las palabras“campión” i “champiñon” bénen dambas a dues de “campus” i de l campo. Por isso, eitimologicamente, bien podemos dezir que la Liga de ls Campiones ye la “Liga de ls Champiñones” ou de ls “Roques”.
Eiqui chegados, als chamadeiros mirandeses, tamien bien podemos dezir que tenemos mais ua ancruzelhada de caminos i de dúbedas eitimológicas.
Se “tortulho” ou “tortulhas” parece nun oufrecer grandes problemas, benindo d’ua forma nó registrada, mas que debie de ser *tertubulu (< terrae tuberum); i ls “frades” ou “frailes” deixan ber ne l sou chamadeiro la “cabeça de l fraile” cun l sou gorro; yá ls “roques” nun apreséntan ningua bia mui clara; i las “marifusas”, se quejirmos que la forma benga de l nome própio “Marie” cun la palabra “fuso” (l strumento para debanar i filar), anton tamien podemos dezir que bamos a dar a outra ancruzelhada donde inda nun sabemos salir. Ye q’esta palabra, indas que registrada an lhatin nas sues formas “fusus” i tamien “fusum” nun ten, an lhatin, ua eitimologie clara i muito menos ancuntestable. Mas quei ye la ciéncia senó la dúbeda i la fame de saber?

Edição
3719

Assinaturas MDB