A opinião de ...

La pruma braba

“La stória de las palabras ye la stória de l mundo.”
José Antonio Millán, El candidato melancólico

Ye tiempo de la segada. Datrás, por estas alturas de l anho, la Tierra de Miranda i todas las aldés quedában sien naide. Todos ls que podien, aqueilhes que tenien algua fuorça, salien pa l campo, a segar, a ajuntar gabielhas, a atar, a ajuntar ls manolhos, a fazer ls relheiros, a buscar auga nas barrilas. Todos i cada un ancuntraba ua cousa que fazer, ua mano a dar pa l oufício qu’era l de fazer cun que l pan chegasse a casa.
Acabada la segada, era preciso fazer l acarreio. Las cantigas que la segada, que marcában l cumpasso de la fouce i de ls braços, éran agora trocadas puls sons de ls carros de bacas, l chilrar de las ruodas nas antreiteiras i n’eixe, i las bozes daqueilhes que guiában las juntas. Apuis chegaba la trilha. L bielho trilho, de madeira i de xeixo, fui trocado pulas trilhadeiras. Purmeiro las que nun tenien motor i andában cun ls correias d’un trator ou d’un motor. Hoije an die, pulas mais modernas que yá fázen todo nas tierras: ségan i trílhan. Assi i todo, las bielhas trabas de madeira ancrustradas de xeixos, inda por ende ándan, cumo teçtemunhos d’un tiempo i d’ua cibelizaçon que ten, no pan, un eilemento central i simbólico de la sue eijistença. I apuis, quédan las palabras. Debaixo deilhas scónde-se la poesie fóssil, feita de metáforas, d’eimaiges, que l’eitimologie mos ajuda a çcubrir.
Falando de l trilho, José Leite de Vaconcelos (Estudos de philologia mirandesa, vol. I, pp. 8-9), diç que ye un “strumento de laboura çtinado a sacar l grano de la spiga de ls cereales: ten forma rectangular, cun ua de las puntas un cachico biradas pa riba, i la parte de baixo crabejada de xeixicos; ye arrastrada por un bui.”
I merece la pena d’ir a saber de la çcriçon deste mesmo strumento, feita pul scritor lhatino Varron (De re rustica, I, 52, 1), para bermos que se trata de l mesmo outensílio: Tribulum “fit è tabula lapidibus aut ferro asperata, quod, imposito auriga aut pondere grandi, trahitur jumentis junctis, ut discutiat à spica grana” (ye feito cun ua trabon ancrababo de piedras ou de fierro, an riba del pon-se ua pessona ou un grande peso, puxado por béstias de carga, el separa ls granos de la spiga).
Falta dezir que, para ampeçar la trilha, era preciso que l pan fusse sparbado nas eiras. Ou seia, que ls manolhos, ua beç sacadas las sues bancelheiras, fússen tirados de l bornal i spargidos nua grande ruoda. Ye an riba deilhas que bai a andar l trilho. I a este pan assi spargido dá-se l nome de parba.
L filólogo Cândido de Figueiredo registra este nome cun l sentido de “cereal nas eiras antes de ser trilhado”, acrecentando que se trata d’un “probicianismo trasmuntano”.
Quanto a l’eitimologie, alguns filólogos dízen que la palabra ben de l lhatin “parva”, que quier dezir pequeinho, i isto porque l lhabrador siempre pensa i diç que l pan nunca ye tanto cumo el habie pensado. Corominas diç tamien que, an Spanha, la palabra solo s’ancontra an Castilha i, an Pertual, solo se registra an Trás-ls-Montes apuis de l seclo XVI. Assi sendo, se nun s’ancuntráren registros mais antigos, la palabra puode haber antrado no reino pertués atrabeç de l lhionés i de l mirandés. Mas Corominas tamien pensa que la palabra puode tener outra raiç, pré-remana, que nó la lhatina “parva”.
Mas la palabra ten tamien outros sentidos i outras formas. José Ramón Fernández González (El habla de Ancares, Lhion), por eisemplo, no sou studo subre esta fala, registra la palabra cun l sentido de “comido dalgeiro de bolachas, pan, etc. cun un copo d’augardiente que se toma, an aiunas, a la purmanhana.” Un cachico mais longe, an Fráncia, an bearnés, podemos ancuntrar formas cumo “garbe” ou “garbé”, cun l sentido de “tiempo de las segadas” ou tamien “monte de palha”.
L’eitimologe nien siempre mos dá ua respuosta cierta pa l’ourige de las palabras. Indas qu’eilha própia querga dezir l “sentido berdadeiro de la palabra”, muitas bezes tenemos que quedar qu’un possibilidades, reçumadeiros qu’amóstran mas nun deixan ber l manadeiro. Seia cumo fur, ábre-mos ls caminos, seia para conhecer la berdade subre las palabras, seia subre las gientes que las fálan.

Edição
3584

Assinaturas MDB