La pruma braba
“Alguas formas d’arte de la palabra depénden de las propiedades folológicas, i tamien sintáticas, de la lhéngua an que son criadas.”
Ken Hall (1998), “On endangered language and the importance of linguistic diversity”
Dues de la obras maiores de la lhiteratura ounibersal i, d’algua forma, eilhas mesmas fundadoras de la lhiteratura oucidental, son las obras d’Houmero, l’Eilíada i l’Oudisseia. Ls própios studos lhenguísticos, na Grécia antiga, se zambulbírun muito por querer antender la lhéngua houmérica i tamien pula cunserbar, ua beç que stamos a falar d’obras de l seclo VII a.C., ou seia, de muitos anhos antes de l zambulbimiento de las técnicas de scrita i de l própio alfabeto grego. La pargunta, muitas bezes puosta i siempre sien respuosta, ye cumo ye qu’ua obra tan grande i de tanta spessura fui capaç de se cunserbar d’outra maneira que nun fusse la scrita? Muitas outras dúbedas i questones stan hoije sien respuosta: la de saber quien ye l berdadeiro outor, se ye un ou son muitos ls outores… Mas la pargunta que mais se ten puosto, cunsiderando que las técnicas de scrita, nesse tiempo, dában ls sous purmeiros passos, ye de cumo serie possible cunserbar na memória andebidual cuntas i stórias tan cumpridas cumo aqueilhas que mos chegórun de las eipopeias houméricas?
Fui preciso sperar pul seclo XX i puls studos de Milman Parry para que çcubríssemos, qu’an fin de cuntas, habie giente capaç de saber de cor tantas ou mais cuntas qu’aqueilhas que son cuntadas por Houmero. Cunta Albert Lord, son aluno i decípulo que, nesse tiempo, para grabar ls cuntadores serbo-croatas, ls dous tubírun que lhebar mais de meia tonelada de discos d’alumínio pulas sierras de l’antiga Jugoslábia. Nun podemos çquecer que las técnicas de registro dában ls sous purmeiros passos i un “disco” nun daba para mais qu’alguns minutos. Mas fui assi que dórun cun un cuntador, de nome Avdo Mededović, l “nuosso Houmero jugoslabo”, que cantou i cuntou cuntas tan cumpridas cumo eilhes nunca habien scuitado. Quedaba assi claro que las capacidades houmanas, la memória i las técnicas mnemónicas d’alguas pessonas, n’ua cebelizaçon d’ouralidade, ban muito alhá daquilho que podemos suponer. La scrita i ls lhibros son strumentos fundamentales qu’ábren las puortas d’outros mundos. Mas nun deixa de ser cierto que tamien lhieban a la preguícia de la nuossa memória. L’ambençon de la cultura lhibertou ls nuossos genes de la necidade de trasmitir l’anformaçon. De la mesma maneira, l’ambençon de la scrita mos lhibertou de l deber de memória.
An fin de cuntas, nada que ls gregos nun houbíssen feturado. No Fedro, de Platon, cúnta-se que l dius Thot, ambantor de ls númaros, de la geoumetrie, de l’astronomie i de la scrita, fui a tener cun l rei de l Eigipto pa l’oufrecer todas estas ambançones.
- Eiquei stá, dixo el, l conhecimiento que trairá als eigípcios mais ciéncia i mais lhembráncias, porque las amperfeiçones de la memória ancuntrórun l sou remédio.
Mas l rei respundiu-le:
- La tue ambançon, çpensando ls homes d’ancercitar la sue memória, trairá l çquecimiento n’alma d’aqueilhes que téngan alcançado l conhecimiento. Cunfiando na scrita, precuraran fuora deilhes, grácias a caracteres stranhos, i nó drento deilhes mesmos, la maneira de se lhembrar. Por isso, nun fui pa la memória, mas pa la maneira de se lhembrar, que tu ancuntreste remédio.
Las musas gregas, anspiradoras de l canto i de la ciéncia, son filhas de Mnemónise, diusa de la memória que goberna la poesie, funte d’eimortalidade i que stá de l outro lhado de Lethe, la diusa de l çquecimiento. La boç houmana ye l retombo de la boç ounibersal. La fala ye, por isso, ua maneira de l home fazer parte de l ouniberso.
