A opinião de ...

La pruma braba

“Naide ye porfeito… i todos queremos ser naide.”
 
Quino, “Mafalda”
 
 
“A rem que mi a mi mais vale (…)
- quando m’agora rem non dá,
Que lhi nom sei merecer mal!”
 
Airas Enjeitado
 
 
Antre las muitas dúbedas, curjidades i anteresses que se puoden ancuntrar na lhéngua mirandesa hai dues palabras que muitas bezes parécen anganhar quien nun la fala: son eilhas “nada” i “naide”. Quien conhece i fala la lhéngua puode até achar esta dúbeda sien sentido, mas la berdade ye que, dezde un punto de bista eitimológico, se trata de la mesma palabra ou, se quejirmos, de la mesma raiç. Por isso, la dúbeda ye porfeitamente lhegítima.
L lhatin tenien ua palabra para dezir l “nada” que ye “nihil” i se cunserbou, an pertués, an formas cumo “aniquilar” i poucas mais. Mas “nada” ben de “nata”, forma femenina de l partecípio “natus, -a, -um”, que quier dezir “nacido” ou “oureginado”. Para antender cumo se chegou até l sentido que le damos hoije – seia an mirandés, seia an pertués, mas tamien an spanholo – hai que saber que l nuosso “nada” ben d’un “nata” ancluído na spresson lhatina, de l lhatin bulgar, qu’era “res nata” i que querie dezir “l assunto an queston”, “aquilho de que stamos a falar”. I ye assi qu’ancuntramos, por eisemplo, an Cícero, “pro re nata” (bisto l stado de las cousas). L’eiboluçon deste spresson para un sentido negatibo dou-se por bias de la cumparança cun “nati”, un partecípio que yá staba ancluído na spresson “homines nati” (ls homes nacidos), que muitas bezes s’usaba cun l balor de “l género houmano”, ou seia, “todos”.
I fui este “nati” qu’acabou por significar l cuntrairo, naide, al ser usado an ouraçones negatibas cumo “homines nati non fecerunt”: l género houmano nun l fizo, ou seia, todos nun l fazírun, l mesmo ye dezir “naide l fizo”. Al mesmo tiempo cunsidera-se que la spresson “res nata” deixou de querer dezir “l assunto an queston” i passou a significar nada, ou seia, ningun assunto, fazendo çquecer la forma de l andefenido lhatino “nihil”.
Alguas lhénguas, cumo l francés i l catalan, quedórun- se cun la purmeira parte de la spresson, “res”, tal cumo l’ancuntramos an ouraçones negatibas nas nuossas cantigas mediebales. Outras, cumo l mirandés, l pertués i spanholo, agarrórun la segunda, “nata” > “nada”.
La forma “naide” ten la mesma raiç lhatina que nada, “natus, -a, -um”, “nati” an plural femenino i “nata” an singular femenino. Ye assi que ne l “Cantar del Mío Cid”, poema spanholo de l seclo XII ou XIII, ancuntramos la forma “nadi” cun l sentido qu’hoije le damos i tamien cun l sentido de l’antiga lhocuçon lhatina. An algua altura de l sou caminar stórico la palabra demudou-se para “nade” i apuis xufriu la metáteze que dou la forma “naide”, qu’ancuntramos hoije an mirandés i an alguns dialetos spanholos.
I ua beç que falamos nestas palabras, lhembramos qu’an lhatin, para dezir “naide”, habie la forma “nemo”, ua palabra reçucitada  por Júlio Verne no sou remanse “Binte mil leugas submarinas”, donde ye l nome de l capitan Nemo que, por sue beç, ye l retombo de la famosa passaige d’Oulisses cun Polifemo, n’Oudisseia”, quando aquel dixo al gigante que se chamaba “Naide”. I, mais acerca de nós, muitos bírun i admirórun tamien a Nemo, forma hardeira dessa mesma lhinhaige de l caminar eitermo de las palabras, renacida (<renasci) nun peixico a quien habie que buscar…

Edição
3569

Assinaturas MDB