A opinião de ...

La Pruma braba

I s’un home d’outra lei se tornar Cristiano, i algun l chamar marrano, que pague dieç mil maravedis pa la nuossa Cámara i outros tantos al queixoso ”.
(Leys del Rey don Felipe Segundo)
Quien, ne ls últimos tiempos, stubo por tierras de Miranda, por cierto passou por alguas de las grandes feiras que por eiqui se fázen: ls Grazes, purmeiro en Mogadouro i apuis an Sendin. I se “Grazes” ye mais ua de las palabras q’un destes dies há-de merecer ua crónica, aqueilha por donde ampeçamos hoije ye outra. Ye que ua de las comidas armanadas ou própias destas ditas feiras ye la “marrana”. Para quien nun saba, la marrana ye la chicha de l cochino inda fresca pois, cumo datrás se fazie, i hoije se bai fazendo, este ye l tiempo de las matáncias. Cumo quaije siempre, las palabras son beneiros que mos cúntan la nuossa stória, traéndo-la agarrada a cada sílaba, a cada son, a cada sentido que ban ganhando dezde ls lhugares donde nacírun, sien çquecer aqueilhes por donde andórun i crecírun. Por isso, marrano nun puode deixar de mos lhembrar l’abintura dessas pessonas que, an tiempos nó mui antigos, fúrun tratadas cumo “cochinos”, cumo “eimundos” i “sujos”, ou seia, sien la dignidade de ls outros. Cochinos marranos!
Ua de las possibilidades eitimológicas ye que la palabra “marrano” tenga ourige na forma de l árabe spánico “muharrám” i querga dezir “cochino”, un sentido q’inda hoije se cunserba an muitas falas peninsulares. Lhougo apuis, por ser esta chicha “cousa proibida” por dues de las religiones mais amportantes de l nuosso mundo mediterránico, l islamismo i l judaísmo, ganhou tamien l sentido de “sujo” ou que nun ye “própio” pa l consumo. Ye este sentido que s’aplicou, an purmeiro lhugar, a la chicha de cochino. Mas algun tiempo apuis, ende pul seclo XIII, la forma ganharie un sentido negatibo, ampeçando a aplicar-se als mouros, ou muçulmanos, i tamien als judius cumbertidos, ua beç que comer chicha de cochino, a que muitos se negarien, era cunsiderada ua proba de la sue “berdadeira” cumberson. Por isso, Sebastián de Covarrubias, ne l sou “Tesouro de la Lengua Castellana”, publicado an 1611, diç que “marrano ye l cumbertido al cristianismo i tenemos mala eideia del, por s’haber cumbertido çfarçadamente. (…) Quando, an Castilla, se cumbertírun ls judius que neilha quedórun, ua de las cundiçones que pedírun fui que, por agora, nun ls oubrigássen a comer carne de cochino, ua cousa que nun querien fazer para guardar la lei de Moisés, i tamien tan solo por nun la tener cumo uso i dar-les nojo i fastiu.”
Ye mais ou menos este l sentido q’ancuntramos tamien an Coruminas quando mos diç que marrano ye ua “oufensa aplicada por afronta als judius i mouros cumbertidos, por causa de l nojo que mostrában pu la chicha deste animal”.
Cada era speilha, nas afrontas que se dízen, la sociedade desse tiempo. Chamar marrano als judius cumbertidos al cristianismo, ne l tiempo de l terror anquizitorial, era ua maneira de lhembrar la sue ourige, ua beç que nun podie comer cochino, i cumo la “cumberson” habie sido oubrigada, cuntinában a tener nojo dessa chicha. L’oufensa aplicou-se subretodo als cristianos-nuobos, antigos judius, porque fúrun oubrigados a “cumbertir-se” antes de ls muçulmanos, a quien chamaba “mouros”, mas sien l sentido tan dezdenhoso que l’outra afronta tenie.
Hoije an die, an Tierras de Miranda, chamar a ua pessoa “cochino marrano” ye ua oufensa mui fuorte. Mas naquilho que por eiqui mais mos amporta, que ye la biaige de las palabras, podemos dezir que las dues, ua beç çquecidas las sues cadenas stóricas, cunsérban (quaije) solo ls sentidos eitimológicos, dezindo mais ou menos la mesma cousa: cochino, ua palabra cun ourige possible na maneira ounomatopaica de chamar l animal – lhembremos que las mesmas formas stan presentes noutras lhénguas cumo l spanholo ‘cochino’ i l francés ‘cochon’ – hai muito que ganhou tamien l sentido de pessona suja ou de malos modos; marrano, cumo bimos, trai cun eilha ua stória de tiempos i de práticas que nun gustariemos de tornar a ber.
Mas disso las palabras nun ténen culpa!

Edição
3910

Assinaturas MDB