A opinião de ...

La pruma braba

“Las palabras son selos que ténen las marcas de l passado.”
Jan-Bart Gewald
 
Un de ls carreirones que mais debrebe lhieba a la muorte de las lhénguas ye l zbarrolho de l mundo adonde eilhas se stríban. Nun stou a falar de ningua guerra nien de ningua zgrácia, dessas que tamien acuntécen i que lhieban a la fin d’ua tierra, de las pessonas ou mesmo d’un paiç. Falo solo de la fin de las culturas, de las muitas maneiras de bibir, de l zbarrondo de l mundo rural i tradicional adonde las lhénguas se stríban i adonde ténen ls sous alheçaces. Cun eilha muorren las palabras que son la sue sangre i l sou sustento.  Ye isso que se passa cun muitas lhénguas – que nó solo l mirandés – stribado nun mundo rural cada beç mais zbarrolhado ou quaije muorto. Quando las pessonas abandónan, por rezones eiconómicas ou sociales, l modo de bida tradicional, un de ls resultados ye la reduçon, i apuis l abandono, de ls oufícios antigos. Ora la lhéngua an q’estes oufícios se dezien era la lhéngua ancestral, ls símbolos culturales adonde las pessonas se reconhecien. I assi, ua grande parte de l conhecimento que las lhénguas represéntan, deixa de poder ser ansinado porque ls conhecimientos q’eilhas deténen zapareciu i nun fui registrado.
Dezimos i repetimos muitas bezes l bielho adaige que diç “que cada bielho que muorre ye ua biblioteca q’arde”. Mas çquecemo-mos de dezir que cada lhéngua ye eilha própia ua biblioteca única, cun gramáticas, tratados i recuolhas, de cuntas, de cantigas, d’adaiges, de ditos dezideiros, que mais ningua ten daqueilha maneira. Cada lhéngua ten ua stória para mos cuntar. A la sue maneira. Mas ua cousa ye la stória de la lhéngua bista de fuora i outra ye la stória bista de drento. Eiqui, cada falante ten que conhecer todos ls carreirones, saber adonde stan las palabras, para ser capaç de las usar i tamien de las ansinar. I puode chegar un die an que la casa adonde stá la biblioteca deixe de tener quien saba cumo s’anda drento deilha. S’assi fur, las palabras ampéçan a zbarrulhar-se, a deixar de tener sentido, a nun ser capaç de ganhar nuobos sentidos. I die por die, todo benirá abaixo!
Neste tiempo de la segada adonde stan palabras cumo “pan”, “panes”, “trigo”, “centeno”, “abena”, “fuolha”, “fouce”, “segar”, “segador”, “sucada”, “atar”, “atador”, “maneghero”, “rabecheiro”, “gabielha”, “restrolho”, “manolho”, “morena”, “relheiro”, “acarrear”, “bornal”, “trilho”, “lhimpa”, lhimpar”, “bienda”, “çaranda”, “bardeiro”, “grano”, “granico”, “munha”, “spalhadeira”, “tulha”, “parba”, … i tantas, mas tantas outras?
Nun ye defícil d’adabinar que cada palabra ten ua stória para mos dezir i para mos cuntar.  Por isso, cuntemos solo un cachico de la palabra “parba”. Diç Cândido de Figueiredo que l sou sentido ye de cereal stendido nas eiras antes de ser trilhado. I acrecenta que se trata d’un probicianismo transmuntano. Eitimologicamente, l Dicionairo de la Real Academie Spanhola diç que ben de l lhatin “parva”, que Covarrubias yá tamien registrara acrecentando que se chama assi porque l labrador “siempre le parecie pequeinha” quando cumparada cun l pan q’habie pensado tener.
Quanto al camino de la palabra, Corominas ye d’oupenion que se trata d’ua forma que quaije solo se puode oubir an Castilha i que, an Pertual, solo stá presente an Trás-ls-Montes. Diç tamien que solo se registra a  partir de l seclo XVI i que, por isso, ye bien possible que tenga antrado an Pertual atrabeç de l “lhionés”. Subre l’eitimologie, nun stá d’acordo cun Covarrubias nien cun l’Academie, pensando tratar-se d’ua forma pré-remana…
Ye bien possible que la tradiçon de Babel mos tenga ampuosto l’eideia que la multiplicaçon de las lhénguas ye un castigo debino, resultado de l sobérbia houmana de quer ser cumo Dius. Puro anganho. Las lhénguas multiplicórun-se porque ls homes fúrun pul mundo, çcubrírun-lo, dórun-le nomes. I eiqui, d’algua maneira, s’acumparórun cun l próprio Dius. Por isso, l’eideia de muitas lhénguas ye ua cousa buona porque mos diç quien somos i donde benimos. I las çcussones filológicas ténen, alguas bezes, un cachico dessa buona sobérbia, que ye la de cuntar un cachico desses caminos i dessas stórias que, d’outra maneira, serien çquecidos.

Edição
3688

Assinaturas MDB