A opinião de ...

La pruma braba

Toda palabra diç algo mais de l que debie, i tamien algo menos de l que debira dezir.
Ortega y Gasset
 
De las arribas, por donde andubimos nas últimas crónicas, quédan ansinamientos i palabras a las quales tengo ganas de tornar assi que puoda. Mas hoije, indas qu’un cachico atrasado, querie falar de la Quaresma i d’alguas cousas que se fazien (alguas inda se fázen) na Tierra de Miranda i d’alguas (pequeinhas) cousas que las palabras siempre ténen para mos dezir i mos ansinar.
La Quaresma (de l lhatin “quadragesima”) ye l tiempo antes de la Páscoa. Ampeça na Quarta de Cinzas i acaba ne l Deimingo de Páscoa. Ye un tiempo de penitença, que ls crestianos ténen para purparar la fiesta de la Páscoa. Son quarenta dies chenos de simbologie, pois quarenta ye l númaro de la spera i de la purparaçon, que ls scritores bíblicos nunca çquecírun. David, tal cumo Salomon, reinou quarenta anhos; Moisés fui chamado por Dius quando tenie quarenta anhos, quedando quarenta dies no monte Sinai; I l próprio Jasus, que rejistiu i aiunou durante quarenta dies i quarenta nuites, apuis de reçucitado, apareciu al sous çciplos quarenta dies apuis de la Páscoa.
Tradicionalmente, la Quaresma era subretodo un tiempo de “aiuno” i de “abstinença”. Todos ls dies, a las purmanhanas, rezában-se las cruzes. Alhá pa l fin la Quaresma chegaba la reza de las almas. Feita durante la nuite, nas rues, al scuro, quando inda nun habie lhuç eilhétrica, era un ritual que deixaba marcas an quien scuitaba tales cantigas pesaroras i carregadas de miedos.
Seia cumo fur, la berdade ye qu’ua de las cousas que mais se fazie era azinolhar-se, ua palabra que facelmente s’armana cun “zinolho”. Assi i todo, s’eilha deixa ber l sou parentesco cun la forma que quedou de l lhatin bulgar, l diminutibo “genuculum” (pertués “joelho”, antigo gẽolho > geolho) sien la metátese que bieno apuis i dou “ajoelhar-se”, i nó na forma clássica “genu”, (que stá na formaçon de l francés “genou” i tamien “s’agenouiller”), la palatizaçon de [g] seguida de bogal palatal, qu’ampeçou a oubir-se yá no lhatin bulgar, tubo, an mirandés, un resultado diferente de l pertués i de l francés, mas cunserba la cunsoante nasal, cumo l francés.
Outra cousa “própia” de l tiempo quaresmal ye “aiunar”. Eiqui, la forma pertuesa “jejum” ben diretamente de l lhatin “jenunum”. Mas l’eiboluçon fonética fizo cun qu’eilha se tornasse defícil d’antender, apartándo-se de la forma mirandesa “aiuno” (ber tamien “an aiunas”) qu’amostra la sue filiaçon direta cun l lhatin bulgar “jajunum”, cunserbando la cunsoante nazal anterbocálica, al cuntrairo de l que se passou an pertués. I eiqui la forma mirandesa queda tamien mais próssima de l spanholo “desayuno” i de la forma popular pertuesa “desjejum”.   L mesmo se passa cun l anfenitibo pertués “jejuar”, de l lhatin  tamien “jejūnāre”, l mirandés “aiunar” i tamien l castelhano “desayunar”.
I yá que falamos an comida, lhémbra-me tamien de la palabra mirandesa “gorja”.
Dízen ls dicionairos qu’eilha ben de l francés “gorge” i esta, possiblemente, d’ua forma lhatina “gurga”, atrabeç de l clássico  “gurges”. Ora la forma mirandesa parece querer dezir outra cousa, benindo diretamente de l lhatin i cunserbándo-se essa forma antiga an mirandés, al cuntrairo de l pertués que fui a buscar la forma “goela” (de l lhatin *gŭlella, diminutibo de “gula”).
Las lhénguas, las palabras, assi las sábamos anterrogar, oufrécen-mos ua anfenitude de liçones, cumo nun podie ser d’outro modo al tratar-se d’ua calatelística tan defenitória de l ser houmano, cumo ye la lhenguaige.

Edição
3471

Assinaturas MDB