A opinião de ...

La pruma braba

 
 
Todas las lhénguas bénen d’algua outra, i assi até l’ourígen de la lhenguaige.

 

Merritt Ruhlen, The origin of language

 

Muito se falou, nos últimos tiempos, de ls 800 anhos de la lhéngua pertuesa. Nun bou a çcutir la era nien ls anhos, imbora se saba qu’hai decumentos que ténen mais d’uitocientos anhos i tamien que la lhéngua, antes de ser screbida, fui falada. Amporta-me si dezir alguas cousas subre la stória de la lhéngua mirandesa. I ye isso que me propongo fazer nesta i nas próssimas crónicas, ampeçando hoije por falar de l spácio.
L mirandés medrou, storicamente, na mesma tierra que l sturiano i l lhionés. Un spácio geográfico chamado, y bien, área lhenguística sturo-lhionesa. Eilha iba deçde las actuales Astúrias até acerca de la Guarda, antrando por tierras de Mogadouro i chegando a ua parte ouriental de Trás-ls-Montes, cerca de Bregancia. De l lhado spanholo stendie-se até quaije a Salamanca. Mas l antigo reino lhionés, sendo l mais grande de la Reconquista, era tamien aquel adonde se registrában mais diferenças lhenguísticas. Por outro lhado, staba ancrabado antre dues regiones mui fuortes i de sentido cuntrairo. A ouriente, Castilha. A naciente, la Galiza, que se diferença por ser mais cunserbadora i arcaizante, nun conhecendo, por eisemplo, ls ditongos de l e i de l o (tierra; puerta / puorta, etc.).
La fóia antre l norte i l sul quedou inda mais fonda quando, an ne seclo X, Ordonho II (914-924) troixo la corte d’Oubiedo para Lhion. Apartado pu la serranie, l norte, quedou mais solo. L sul, adonde s’ancontra la Tierra de Miranda, xufriu cun las lhuitas antre mouros i crestianos. Biu muita giente fugir cun miedo, lhebando a que las pessonas quedássen meio zamparadas i sien goberno. Apuis, benírun galhegos, castelhanos, moçárabes i outros, qu’haberan ajudado a apartar-se de ls traços dialetales de l norte.
Mas l’eideia de frunteira, antendida cumo linha debisória antre dous Stados, ye fruito de la cartografie moderna i de l dreito anternacional. Por isso, l qu’eiqui ancuntramos son spácios an que se maniféstan i sobressálen las parecenças antigas i las anfluenças antre tierras bezinas.
L mirandés ten hoije an die un spácio bien demarcado na punta nordeste de Pertual. La sue frunteira norte ye mui clara, batendo cun la frunteira política. La raia seca stá representada pulas aldés de San Martino d’Angueira, Cicuiro, Custantin i Paradela. A naciente, ancóntra-se la frunteira natural antre Pertual i Spanha que l riu Douro s’ancarrega de demarcar. Ye subre las sues arribas que se stríban las aldés d’Aldé Nuoba, Bale d’Aila, Cérceno, Freixenosa, Bila Chana i Picuote. An ne meio deste anilho ancuntramos la Speciosa, la Pruoba, Peinha Branca, Palancar, Zenízio, … sien çquecer las aldés de l cunceilho de Bomioso, Bilar Seco, Caçareilhos i Angueira, nien Sendin, a sul, cun l sou dialeto sendinés.
Fuora de l cunceilho, l mirandés ye tamien falado por giente qu’eimigrou, seia pa las cidades de la borda de l mar, seia pa l strangeiro. Son pessonas que fálan mirandés i que dében ser tamien cunsiderados quando se quier saber l número de falantes.
De fuora de las tierras adonde se fala mirandés ten quedado Miranda. Las modificaçones demográficas i sociales que xufriu la bila an ne seclo XVI, feita cidade an 1545 i, poucos anhos antes, sede de comarca, fizo cun qu’eiqui chegássen scribanos, curas, juízes i outra giente de fuora, que berie l mirandés – falado por alguns – cumo ua maneira de falar mal l pertués. Ua eideia que chegarie até quaije l seclo XXI indas que l mirandés torne, a miedo, a la cidade. Por isso, Miranda tamien merece ser cunsiderada no spácio adonde se fala l mirandés.
 

Edição
3482

Assinaturas MDB