A opinião de ...

La pruma brava

L mirandés ye ua bariedade lhenguística que se zambulbiu, nun tiempo anterior a la criaçon de l reino pertués.
Leif Sletjøe, La position du mirandais
 
L mirandés, imbora seia falado nun spácio bezino de la raia spanhola, nun puode ser cunsiderado cumo un fenómeno lhenguístico frunteiriço. Ls rastros de l’antigo continuun sturo-lhionés hai muito que zaparecírun i, por isso, sien raia nien continuun, ye hoije un ancrabe, lhenguisticamente andependente.
Nun quérgamos nós fazer parar aquilho que ye, na sue eisséncia, renuobo cuntino. Las palabras demúdan de forma i altéran tamien ls sous sentidos. Las lhénguas demúdan, anternamente, porque son usadas. Recíben palabras nuobas i ban çquecendo outras que yá nun ténen sentido. Mas l mundo rural i familiar, que dou bida a la lhéngua mirandesa, hai muito que se zbarrolhou. Isso nun quier dezir que las palabras, mesmo las mais antigas, nun seian capazes de tener nuobos significados. Mas ye preciso que se faga un trabalho prefondo de renuobaçon de l bocabulairo, que passa pu la criaçon d’anstrumentos oussiliares de scrita – dicionairos, bocabulairos ourtográficos, etc. – que possibíliten l’antroduçon de formas, criadas drento de las matrizes eidiomáticas de la lhéngua, mas que nunca eijistírun. Nas lhénguas nacionales, esse trabalho bai sendo feito pu ls falantes, an ne processo normal de renuobaçon. An ne mirandés ye preciso qu’haba giente a fazé-lo, se nun queremos que la lhéngua se torne nun relicairo sagrado, adonde çcánsan palabras bielhas i mofosas, que sacamos ua beç por anho, pa l lhimpar l puolo, i que tornamos a guardar para que nun le dé la polilha.
Durante l seclo XX, la lhéngua mirandesa fui salindo a la rue, las mais de las bezes ambargonhada, por ser un dialeto que nun serbie para outra cousa a nun ser falar de l mundico ou de l buraco an que bibie la giente de la Tierra de Miranda. Nun bou eiqui a meter-me an ne barulho antre lhéngua i dialeto que tanta tinta yá fizo correr. Mas nun hai dúbeda que l falar mirandés, nos últimos cien anhos, fui tratado cumo dialeto i isso quijo dezir que la giente nun sabie falar bien.
Nun deixa de ser berdade que todo este ten que ser bisto cun ls uolhos de l sou tiempo i que l çconhecimiento de la realidade lhenguística mirandesa ten muitas splicaçones que ténen a ber cun la stória de Pertual, mas tamien cun la stória la Tierra de Miranda. L’eideia d’un naçon, ua lhéngua, fizo stória i andubo camino. De Miranda, ua beç zbarrulhado l castielho, an 1762, pouco mais s’houbiu falar deilha. Por isso, nun hai qu’admirar que l mais de las bezes l mirandés fusse çconhecido ou chamado dialeto. L própio Leite de Vasconcelos, que l çcubriu, que le dou la purmeira forma scrita  i tamien foros de lhéngua, mostrando que l mirandés era filho de l lhatin i nó ua mistura de pertués i castelhano, tubo algua deficuldade quando le quijo chamar lhéngua:
“L mirandés será lhéngua ou será dialeto? An 1884 dixe you: l mirandés ye ua lhéngua fundamentalmente diferente de las outras lhénguas peninsulares. Assi i todo, ua beç que para muitas pessonas l nome de lhéngua pareceria mui ambicioso, adotei, an 1886, l chamadeiro de co-dialeto pertués.”
De l ponto de bista lhenguístico, l filólogo sabie que l mirandés era ua lhéngua. Mas quando chegou l problema de l nome, ampeçou a meter ls pies pu las manos sien querer chamar-le lhéngua. Para muitos, cumo un que screbiu neste mesmo jornal, an 1945, era ua fala atrasada, de pastores i buieiros, de giente simples i houmilde, adonde inda nun habie chegado la fuorça cebelizadora de la naçon!
 

Edição
3484

Assinaturas MDB