La pruma braba
La lhénguas son un de ls strumentos mais poderosos para preserbar i zambulber l nuosso patrimonho material i eimaterial.
Naçones Ounidas
Die binte i un de febreiro ye l Die Anternacional de la Lhéngua Materna. La data fui scuolhida an houmenaige als studantes muortos pu la polícia an Dacca (hoije capital de l Bangablesh) quando eilhes se manifestában para que la sue lhéngua, l bengali, fusse çclarada segunda lhéngua nacional no Paquistan.
Astanho l tema propuosto ye “l’eiducaçon anclusiba atrabeç i pu la lhéngua: la lhéngua cunta”, amostrando assi l’amportança de l’ancluson, un de ls prancipales zafios que se pónen a muitas de las lhénguas de l mundo.
L’eiducaçon para todos stá longe de ser ua rialidade, subretodo porque ye defícil de traer pa la scola la giente cun mais deficuldades. Por isso, ye amportante falar i çcutir l problema de la lhéngua d’ansino. Las minories lhenguísticas stan antre las populaçones mais scluídas i, muitas bezes, nun ténen antrada no santuairo de las lhetras. Outras bezes, quando chégan a la scola, ls daprendientes son muitas bezes puostos de lhado i nun puoden seguir para alhá de ls purmeiros anhos porque la lhéngua d’ansino nun ye la sue.
Este die ampeçou a festejar-se no anho 2000 i ls sous quinze anhos chégan quando la comunidade anternacional ye chamada a defenir ua nuoba agenda pa l zambulbimiento durable. Este programa, apuis de 2015, debe tener cumo alheçace l’eiducaçon de qualidade para todos: alhargar l’antrada, assegurar l’eigualdade i l’ancluson i lhebar l’eiducaçon a la cidadanie ounibersal i al zambulbimiento sustentable.
Ansinar nas lhénguas maternas ye amportante para cunseguir estes oubjetibos, para facelitar que se daprenda i para oussiliar la daprendizaige de la leitura, de ls scrita i de l cálculo. Mas para seguir neste camino, ye preciso nun çquecer la formaçon de professores i subretodo la criaçon de spácios de daprendizaige apropiados.
Pa l UNESCO l ansino de las lhénguas ye mui amportante para que ls daprendientes puodan tener garantie d’ua eiducaçon de qualidade, daprendendo toda la bida i tenendo antrada i possibilidade de chegar a l’anformaçon. Mas isto solo ye possible s’houbir un ansino de las lhénguas que faboreça, al menos, l’uso de trés lhénguas, cuntando que la purmeira ye la lhéngua materna.
L ansino de las lhénguas tamien debe ser cunsiderado cumo ua ferramienta que possibilita, a lhargo termo, que ls daprendientes téngan cuncéncia de séren cidadanos de l mundo, trabalhando pa la mudança a nible local i ounibersal. Este ansino debe oufrecer cumpeténcias lhenguísticas apropiadas para que ls daprendientes téngan ua atitude proatiba na sue sociedade, criando un mundo mais pacífico, anclusibo i durable. L ansino de las lhénguas oufrece tamien un quadro de transmisson de balores i de conhecimientos que fuortalécen l sentimiento de pertença a ua comunidade, mas qu’alhárgan esse sentimiento a la comunidade de ls homes, punto de salida para ua puostura cíbica.
Son estas alguas de palabras i ls propósitos subre ls quales l’UNESCO mos cumbida a pensar. L causo de l mirandés nun entra an alguns destes própositos. Por eisemplo, ye defícil pensar an ansinar an mirandés matemática, biologie, francés, pertués ou outra qualquiera çplina, até porque la maiorie de l nuossos alunos yá nun ten l mirandés cumo lhéngua materna. Mas la caldeira adonde férben todas las lhénguas ten mais an comum do que podemos pensar. Por isso, ningua lhéngua puode ser scluída de las çcussones sérias subre l feturo de las lhénguas, que ye, an fin de cuntas, l feturo de l’houmanidade.
