A opinião de ...

La pruma braba

 
 Por mi parte, direi que nun cunsidero l mirandés cumo ua lhéngua própia i outónoma, mas si, i solo, cumo u dialecto de l pertués.
Augusto Moreno, Mensageiro de Bragança (20.03.1945)
 
Cumo bimos, nas últimas crónicas, nun fui fácil pa l mirandés quedar cun l nome de lhéngua. Outros lhenguístas tubírun l mesmo problema que Leite de Vasconcelos, quando se tratou de cunsiderar ls eidiomas de la Península Eibérica i tamien l mirandés. Tan debrebe se punírun de l lhado lhenguístico cumo de l lhado político, mudando, por rezones eidiológicas, la sue oupenion lhenguística. La palabra dialeto fizo l sou camino até que, an finales de l seclo XX, las cundiçones políticas possibilitórun que se falasse an lhéngua.
Outra guerra que naciu cun l mirandés fui la de saber quien purmeiro çcubriu qu’esta lhéngua pertencie al tchamado domínio lhenguístico lhionés. Ramón Menéndez Pidal i Leite de Vasconcelos tubírun-la, n’ampercípio de l seclo XX, i eilha durarie uns anhos. L filólogo pertués, un cachico a miedo, afiançara isso nos sous trabalhos de l ampercípio de l seclo, mas l spanholo, cun muitas mais anformaçones subre la lhéngua de l outro lhado de la frunteira, nun tubo dúbeda an garanti-lo an 1906. Mas inda an 1922 Vasconcelos se  queixaba d’haber sido el i nó l filólogo spanholo l purmeiro a çcubrir essa pertença. Seia cumo fur, la berdade ye que nien la boç d’un nien d’outro tubírun muito quien las oubisse durante ls anhos qu’inda durou l seclo binte. Nien l mirandés passou a ser lhougo reconhecido cumo la lhéngua de la Tierra de Miranda, nien la sue ourígen comun al lhionés fui motibo para grandes studos ou ambestigaçones.
La pargunta que fazemos ye quei se passou deçde la publicaçon de ls Estudos de Philologia Mirandesa (1900) i de l El Dialecto Leonés (1906), até ls anhos 50 na stória pública de l mirandés. La respuosta ye que l mirandés, durante la purmeira metade de l seclo XX, quaije nun saliu de las paredes d’alguas Ounibersidades ou de las páginas d’alguns lhibros mais ou menos çconhecidos. Para alhá d’un trabalho de Joseph Piel subre l bocalismo mirandés, de 1932, pouco ou nada ancuntramos scrito subre esta lhéngua.
La bida política atormentada de la Purmeira República, la Purmeira Guerra Mundial, la Ditadura Melitar, l Stado Nuobo, nun deixórun grande campo para que la lhéngua mirandesa crecisse na sue bariante scrita. Por isso, nun admira qu’an 1953, l grande filólogo i lexicógrafo brasileiro Antenor Nascentes, al passar por Miranda, tenga screbido que biu muita cousa guapa mas nun oubiu falar mirandés.
Assi i todo, la lhéngua mirandesa fui-se assomando a la ginela, salindo nas páginas d’alguns jornales, subretodo a partir de meados de l seclo XX, por obra de António Maria Mourinho, a quien l Abade de Baçal, Menéndez Pidal i subretodo Leite de Vasconcelos mostrórun l’amportáncia de l mirandés pa l conhecimiento de las outras lhénguas românicas. Mas nien por isso deixou de ser la “fala de l amor, de l trabalho i de l campo”, nien l “dialeto” falado nua tierra longe de todo, ou la “fala arrebesada” de campónios, pastores i buieiros. Ou seia, ua lhéngua que nun permitie a quien la falaba salir de la cepa tuorta, ou de l buraco sien fondo donde la ruralidade staba metida.
Para alhá de la situaçon política i nacionalista, que nun deixaba qu’houbisse outras lhénguas sien ser la lhéngua nacional, tamien la bielha çcusson subre l’eigualdade de las lhénguas stá eiqui presente. A eilha fui respundendo António Mourinho dezindo que “l mirandés tenie la forma de lhéngua porfeita”.
I fui nas páginas deste jornal que la lhéngua mirandesa biu, nesses tiempos, muitas de las sues formas scritas. Mas disso daremos cunta asn próssimas crónicas.

Edição
3485

Assinaturas MDB