A opinião de ...

La pruma braba

La lhuita antre ourocéticos i ourofederalistas lhieba a la pargunta seguinte: l’ounion Ouropeia será capaç d’alcançar la qualidade d’outéntico Stado?
 
Jürgen Habermas, Apuis de l Stado-naçon
 
Esta crónica podie ampeçar assi: quei ténen de comun palabras cumo cunfiar, çcunfiar, porfiar, fiel, anfiel, fiança, federalista?… La respuosta ye la palabra “fé”, ua de las formas mais ricas i anteressantes que se puoden oubir an mirandés (i noutras lhénguas românicas) an spressones cumo “dar fé”, “poner fé” i outras. Eiqui quédan alguns eisemplos sacados de l’anternet (todos ls sítios web fúrun consultados die 25 de júnio de 2015):
- “De la pita que mie matou dessa beç que miu pai stubo malo, lhembra-se-me bien de arrebanhar las patas, you ua i outra miu armano, yá nun dou fé de qual era”.
(in http://lhengua.blogspot.pt/2009/10/diario-23.html)
-  “Mira … que you nun dou fé de la rúcula na Speciosa.”
(in http://frolesmirandesas.blogspot.pt/2010/04/mourones-xaramagos-rucula.h…)
- You nun dou fé de lo ber an dalgua prociçon ou cousa assi.
(in http://cicuiro.blogspot.pt/2011/05/cicuiru-inda-ten-un-pendon.html)
Cumo se puode ber, l sentido an todas las frazes ye mais ou menos l mesmo: lhembrar-se d’algua cousa; saber de la sue eijistença. Ye bien capaç qu’hoije an die yá nun s’use muito cun outros sentidos. Mas nien siempre assi fui. “Dar fé”, nos decumientos notariales de la Tierra de Miranda de ls seclos passados, quier dezir “garantir la berdade d’algua cousa” ou “afiançar la honradeç d’algua pessona”. Por eisemplo, quando l notário era chamado a fazer un teçtamento i querie dezir que conhecie la pessona teçtamenteira i tamien las teçtemunhas dezie i screbie “que conheço i dou fé”.
Quanto a “poner fé” (i tamien “botar fé”) quier dezir acreditar (eis.: A poner fé naquilho que diç nun hai dúbeda que ye berdade); mas tamien lhembrar ou poner sentido (eis.: Nun pus fé an quantos cousas yá fiç hoije!).
Na berdade, la palabra “fé”, an lhatin “fides”, tenie muitos mais significados qu’aqueilhes que le damos agora. D’ua maneira ou doutra, hoije an die, eilha stá mui armanada cun la religion i nun ye fácil dá-le un sentido mui rigoroso. Mas nun podemos çquecer todas las palabras que manórun dessa funte, muitas deilhas qu’usamos hoije an die nien mos darmos de cunta de donde bénen.
Mas purmeiro, ye cierto, hai que dezir que yá an lhatin la palabra benie acumpanhada por ua grande família adonde stában formas cumo “fido, fidere” (tener cunfiança)”; “fiducia” (cunfiança); “confido, confidere” (cunfiar); mas tamien “fidelis” (fiel); “infidelis” (anfiel); “perfidus” (falso, que falta a la palabra dada) i muitas outras que mos amóstran cumo la mesma raiç dou muitos i diferençados fruitos.
Nun admira, por isso, que quando bendemos algua cousa sien que mos páguen lhougo, fiemos, pois que “fiar” (<fidare), nun ye mais que tener fé an que la outra pessona mos benga a pagar apuis; se nun cunfiamos n’ua pessona, ou seia, se le tiramos la fé, anton “çcunfiamos” deilha; mas s’acredito n’outro, anton sou-le “fiel”, i até sou capaç de me “cunfiar” a el quando tengo algua cousa que nun digo a mais naide.
Tamien hoije an die se çcute se l’Ouropa há-de tener un modelo mais “federal” ou mais nacionalista. I eiqui entra tamien la palabra “fé”. Na berdade “federal” ben de l lhatin “foedus”, qu’era ua antiga ounion antre pobos i giente. Mas eilha própia mos lhieba a ua raiç bien mais fonda – que s’acostuma chamar indo-ouropeia – que ye la mesma raiç que dou l berbo lhatino “fidere” (tener cunfiança). I dende bénen anton palabras cumo fiar, fiança, cunfiança, fidelidade, i muitas outras, que debíden, na sua ourige, la mesma raiç de la palabra “federal”.

Edição
3531

Assinaturas MDB