A opinião de ...

Beni acá, peixes, …i dezi-me que lhéngua ye la que falais.” José Saramago, Viagem a Portugal

Tornando hoije al camino l nuosso riu, que deixemos yá bien acerca de la cidade de Miranda, el abistará, de l lhado squierdo, l famoso 2, zenhado na piedra, i lhembrando qu’eilhi s’ancóntran dous países. L Douro ye d’ambos i quier ser de todos. Que lhéngua se fala eiqui, preguntará l riu? Oube-se falar castelhano, tamien pertués,mas las “arribas”, ls “çpenhadeiros”, las “scobas”, ls “tomilhos”, las “fedigueiras”, las “faias”, las “cachoneiras” i l “bruído”, todo l que stá an sou redor fala mirandés.
Las bordas stan agora acupadas por carrascos que, noutras paraiges pertuesas recíben l nome de “azinheiras”. De l lhado castelhano, para alhá de l nome comun “encina”, son tamien conhecidas por “carrascas”, fazendo deilhas ua forma femenina, mas sien çquecer la mesma raiç pré-remana que, cumo bemos, armana ls dous lhados de la frunteira. Las árboles i yerbicas son ls guardianes mais firmes i perenes desta lhigaçon secular qu’un die falou la mesma lhéngua, fusse eilha chamada lhionés, mirandés ou mesmo saiagués.
Outra teçtemunha deste abraço lhenguístico son ls nebros, que recíben esse chamadeiro de l lhado mirandés i que, de l lhado spanhol, son chamados “enebros”. Ls pequeinhos matorrales que se béien an alguas de las lhadeiras de l riu son un hino a la biodibersidade, pus las sues bulhacas représentan balioso cebo para un sien-númaro de páixaros i d’outros animales. La palabra “nebro” ben de la forma bulgar lhatina “ienipĕrus” que, diç l “Appendix Porbi”, un balioso decumiento de l seclo III ó IV d.C., deberie ser pronunciado “iunipĕrus”. Essa serie, de facto, la forma de l lhatin clássico, mas cumo ye l pobo que fai las lhénguas, este “decidiu” que, an mirandés, las bogales eniciales deberien reduzir-se i cortar-se, i que l “p” anterbocálico deberie sonorizar. I assi cheguemos a la forma que, benida de l lhatin clássico mas trasformada pula fala de l lhatin bulgar, stá presente an todo l mundo remánico i dou ourige al sou nome científico, “Juniperus oxycedrus”.
Seguindo l sou camino arrastrado até l’eiternidade de l mar, l Douro çcubre agora, nas culagas mais abrigadas de ls aires de la serra, las purmeiras oulibeiras. Son árboles mediterránicas que guárdan ls segredos palimpsésticos de la sue cumbibéncia secular cun ls pobos i las culturas que por eiqui passórun. De la spresson lhatina “olivaria arbor” - que quier dezir árbole que produç azeitunas -, l mirandés quedou cun la purmeira parte. Cumo nun admite l sonido enicial ‘u’, ou l corta ou l ditonga. Neste causo ditongou-lo. Mas l cuntacto lhenguístico cun ls pobos muçulmanos fizo qu’outros chamadeiros abandonássen las raízes lhatinas i s’ajuntássen als árabes. Ye l causo de “azeite”, que ben de l árabe zayt, querendo dezir ‘ólio, eisséncia, azeite’, i que, an mirandés i mais alguas lhénguas, s’ampuso a la forma lhatina “oleum”, cunserbada ne l castelhano “ólio”, ne l francés “huile”, ou ne l eitaliano “olio”. Ye tamien l causo de “azeituna”, forma eidéntica al castelhano “aceituna”, benida de l árabe dialetal spánico (ou árabe andalusi) ‘azzaytúna’, que fizo çquecer la raiç lhatina “ouliba”. Ye un camino parecido al qu’ancuntramos ne l chamadeiro de l’oulibeira braba, chamada “zambunho”, an que la raiç etimológica s’ancontra na forma árabe ‘azzabbúğ’.
L riu sigue l sou camino. Las arribas aparécen agora sembradas de tomilhos i scobas, de fedigueiras i d’outros árboles i yerbicas que búscan la calor i ls absedos de las arribas para poderen medrar. Mas, a la medida que se bai adelantrando até la barraige de Bumpuosta, çtápan-se ls hourizontes i ampéçan a aparecer las purmeiras binhas. Als poucos, abriran-se ls pequeinhos montes, ls fraguedos daran lhugar als pequeinhos palmos de tierra, çcubriran-se ls paredones que la grandeza houmana demudou an binhedos. L riu tenerá seiba, tenerá bino, tenerá paisaiges houmanizadas. Mas yá nun tenerá la lhéngua mirandesa!

Edição
3970

Assinaturas MDB