A opinião de ...

El Duero cruza el corazón de roble de Iberia y de Castilla.” Antonio Machado, “A orillas del Duero”

Douro nace an Spanha i zamboca ne l Atlántico. Ten la sue ourige ne ls Picos de la Serra de Urbión, na probíncia de Sória, i la sue zambocadura acerca de la cidade de l Porto, an Pertual. Toda la giente sabe disto. Ben ne ls lhibros i stúda-se na scola. Mas l que naide sabe ye que l Douro tamien fala mirandés.
Lhougo apuis de deixar la cidade de Çamora, cebado pulas augas de l Esla, ganha nuoba fuorça, ínche-se de proua, tuorce-se, retuorce-se i ampeça a rasgar las fragas que la natureza le colocou por delantre. Assi se fázen las arribas, chamadas “arribes” de l lhado spanholo. Antre las “presas” de Villalcampo i de Castro ampeça la sue misson de zbrabar camino para chegar al mar. La resbalina ye lhadeirenta. Ou era, antes de la costruçon de las barraiges. Nessa altura, las cachoneiras marcában l ritmo de las augas cun l sou bruído anfenito. Agora, l riu stá amansado i calhado. Mas ye un siléncio que guarda todas las marcas desses cortes que le fazírun, ls sinales i las pisadas de las pessonas que l atrabessórun.
An tierras pertuesas, ne l chamado Douro Anternacional, porque dun lhado ye pertués i de l outro ye spanholo, son trés las barraiges que l Douro ten d’anfrentar. Eilhas aprésentan-se por esta órden: Miranda, Picuote i Bumposta. Mas tornemos al ampeço.
Passada la Barraige de Castro, al lhado dreito stá l’aldé de Paradela. Cumo l sou nome andica, ye ua paraige rápida. Assi i todo, l riu apréssa-se, porque la Tierra de Miranda l’abre puortas. Son yá grandes las lhadeiras, las peinhas i ls penhascos. Ne ls regaços de l riu, quando la tierra s’abre an dádiba, podemos agora ouserbar pequenhíssemos palmos de tierra que serbírun d’huorta, de pasto ó mesmo de binha. Abandonados, hirtos i ressequidos, inda por alhá quédan alguns ciguonhos, chamados an pertués “picotas”, mas que l chamadeiro mirandés cunserbou la bielha analogie cun l’abe de l mesmo nome, la “ciguonha”? I tamien eiqui ampeçamos a ber las relaçones destas tierras cun las bezinas castelhanas, porquanto, para para alhá d’outros chamadeiros, tamien por alhá se cunserbou, subretodo an tierras saiaguesas i çamoranas, l nome “cigüeñal” ou “cigoñal”. Nomes antigos, de que yá Isidoro de Sebilla (560-636), nas sues famosas “Eitimologies” dezie que “ls Spanos chamában a este strumiento “cigüeña”, porque ten parecenças cun l’abe de l mesmo nome, quando lhebanta i abaixa la cabeça” (Eitimologies, XX, 15,3).
Eitimologicamente, “ciguonho” ben de l lhatin “cicōnia”, cun ō lhargo, que nun ye propiamente la bogal que costuma ditongar an mirandés. Este fenómeno talbeç se splique pula eijisténcia dua metáteze de “cicōnia” an “cicōina”, dando apuis “*cicoena” i finalmente “ciguonha”.
De las antranhas de l riu ampéçan agora a salir las grandes “peinhas”, defendendo las bordas de ls passos houmanos i deixándo-las solo alcansables pa las águilas, ls cuorbos, las eilegantes i ralas ciguonhas negras, que búscan la paç i l sosssego que solo aqueilhas faias le puoden ouferecer. I nun s’anganhe l leitor. Por estas tierras, i subretodo junto al Douro, la palabra faia nada ten a ber cun las árboles homónimas, solo cun fragas, arribas, peinhas i çpenhadeiros. Abúndan, por isso, ls chamadeiros an qu’esta palabra antegra l sintagma, tales cumo “Faia amarielha”, “Faia la moça”, “Faias malas”, “Faia de la resbalina”, i muitos, muitos outros. De l lhado spanholo, l riu oubirá la forma castelhanizada an chamadeiros cumo l “Mirador de la Falla de Ribas Altas”, la “Falla de la lumbre” ó la “Falla del sol”. Lhembra assi que possiblemente la palabra tenerá ourige na forma de l lhatin bulgar “falla” que querie dezir un defeito, neste causo geoulógico. Assi i todo, se stubir mais atento, tamien poderá oubir la forma “faya”, cunsiderada “saiagués”, i que mais nun ye qu’un falar armano de l mirandés. Neste cuntesto, bien curjidoso ye l chamadeiro “Faia bintureira”, que se puode oubir an Sendin, mas que quier dezir ua “faia” de l lhado spanhol. Tráta-se dun nome dado puls bezinos de l outro lhado de l riu a ua “faia” de l lhugar castelhano de Pinilla, que chamórun a esse penhasco “Faia Buitorera”, ou seia, própia pa ls “buitres”, ó seia, ls cuorbos. Ora, deste lhado de l riu, estas abes ou son chamadas solo “cuorbos” ou, an alguns lhugares, “alcaforros”. Por isso, nada mais natural que l nome perdisse la sue motibaçon enicial i se fusse trasformando nun lhugar “d’abintura” ou de “bintura”.

Edição
3968

Assinaturas MDB