A opinião de ...

La pruma braba

A la tierra mando l cuorpo;
coma miu cuorpo la tierra,
assi cumo stá de fraco,
hai par’un cachico apenas.
 
Francisco de Quevedo, Testamento de Don Quijote
 
Tube l gusto de partecipar, no die 17 de Setembre ─ ua de las datas mais amportantes de la stória reciente de l mirandés, ua beç que fai 18 anhos que l’Assemblé de la Repúbloca aprobou, por ounanimidade, l reconhecimiento político de l mirandés ─ nun Ancontro Antercional subre Lhénguas Eibéricas n’Ounibersidade de la Beira Anterior (Covilhã). Mas l assunto de la mie comunicaçon nun fui esta comemoraçon mas si un lhibro de teçtamientos, de que stou a purparar l’ediçon. Assi, antes que la obra seia publicada, eiqui quédan alguas anformaçones.
Trata-se d’un decumiento de l seclo XVIII cun arrimado a un ciento de teçtamientos, todos eilhes de Picuote. La lhéngua an que stan screbidos ye l pertués. Deilhes podemos sacar, por isso, muitas anformaçones subre palabras ou formas presentes na lhéngua desse tiempo, muitas deilhas inda cunserbadas no chamado pertués de Trás-ls-Montes. Mas l mirandés tamien nun deixa de star presente. Alguas bezes, quien sabe, serie l própio scribano falante de mirandés, i indas que habendo daprendido l pertués, nun deixa scapar, nos sous “erros”, alguas calactelísticas de la lhéngua que podie ser la sue. Outras bezes, al trascrebir aquilho que las pessonas le dezien, i sendo estas falantes de mirandés, tenie mesmo que registrar essas formas, fússen eilhas de cousas que deixában an ardança, de lhugares de l termo, de nomes de pessonas que, d’ua maneira ou d’outra, partecipában no decumiento teçtamentairo.
Por cierto que l anteresse de la obra nun ampeça nien acaba no campo lhenguístico: la stória, la sociologie, l’antropologie, puoden eiqui sacar muitas anformaçones i ansinamentos subre cumo las pessonas desse tiempo bibien ou cumo anterpretában la biba i la muorte.
Da las calactelísticas de la lhéngua mirandesa assinalemos la palatizaçon n’ampercípio de palabras, an formas cumo llarego, lhino, leugar, lhançon, lhebai, lheçença… que ye marcada seia cun dous “eles”, seia cun lh-.
Ne l campo de ls “mirandesismos”, ou seia, de las palabras de l mirandés que nun s’ancóntran nas lhénguas bezinas ou que, eijistindo, nun ténen la mesma bitalidade, se prenuncian d’outra forma, ténen outros balores semánticos etc., eiqui quédan alguns eisemplos. De las poucas cousas que las pessonas deixában, ua beç que l prancipal era teçtar pu l’alma, ancuntramos “un mandil”, “un xaragon”, “un scanho” (screbido na forma escano). Outros deixan tamien algun ganado i, por isso, alhá tenemos formas cumo baca (screbida cun “b” i cun las curjidades d’alguns deixáren solo “ua parte” de la baca i d’ua se chamar “Cereija”, un chamadeiro inda hoije an moda par’estes animales). Hai quien deixe tamien ua (canhona) “bazia” ou ua “oubeilha” i muitos deixan tamien roupa i outros apairos cumo seian ua “camisa” ou uns “calçones”. Las árboles éran tamien deixadas an ardança i, antr’eilhas, stan las “moreiras” i ls “uolmos” (na forma “olmo”), lhembrando l’amportança qu’eilhas tenien, uas pa la produçon de seda i outras pa la criaçon de cochinos.
L’antroponímia dá-mos tamien eisemplos mui anteressantes subre quales ls nomes, própios i sobrenomes, mais usados, mas tamien mos diç que ls decumientos oufeciales, cumo son ls teçtamientos, yá muito que regístran nomes an mirandés. Eiqui quédan alguns eisemplos: dorteia, gallego, zabel, lluzia, llourenço, lluiza…
Mas son ls chamadeiros de l termo aqueilhes que melhor se cunsérban hoije an die. Para quien conheça l termo de Picuote eiqui quédan alguns eisemplos que, cumo se bei, son ls mesmos d’hoije an die: antas; caveço dos cazais; penha da perdis; babou; esculqua; pios; bal carrasco; escumineiras; balfenozo; fontozia; poço; balmorais; llavandeira; poço redondo; bal moralles; marrelha; porral; balrrepellais; relvadas; bandolhan; navalho; requeixo; barranca; oureta; barreiro; oureta da ovelha; rrigueiro da alde; batocalho;; rrodela; bolharino; peinha bentaneira; urzes; caveciço dos cazais...

Edição
3596

Assinaturas MDB